2016 yılından bu yana ABD’de stratejik danışmanlık ve iş geliştirme konusunda hizmet veren InnoNative Advisors kurucusu, Onur Bülbül ile ABD-Türkiye ekonomik ilişkilerine yönelik konuştuk
Türk-Amerikan ticari ilişkilerine yönelik değerlendirmeleriniz nelerdir? Türk ihracatçılarının ABD’deki performansı ne durumdadır?
Türkiye-ABD ticaret hacmi son 10 yıldır 18-20 milyar dolar bandında seyretmektedir. 2016 yılı itibarı ile ABD verilerine göre toplam 18 milyar dolar seviyesinde gerçekleşen dış ticaret hacminin, 9,5 milyar doları ABD’nin ihracatı, 8,5 milyar doları ise Türkiye’nin ihracatından oluşmaktadır. ABD’nin ihracatında önde gelen ürünler hava taşıtları ve parçaları, demir-çelik ürünleri (daha ziyade hurda), pamuk, makine ve teçhizat ile mineral yakıtlardan oluşmaktayken, Türkiye’de ABD’ye yapılan ihracatta demir çelik ürünleri, motorlu taşıtlar ve parçaları, makine ve teçhizat, doğal taşlar (mermer) ve tekstil ürünleri (özellikle halılar) önde gelmektedir.
Diğer taraftan, her iki ülkenin ihracatında ilk 5 sırada gelen ürünler toplam ikili ticaretin yaklaşık %50’sini oluşturmaktadır. Gümrük kodu itibarı ile toplam 94 kalem sektörün sadece 5 kaleminde yapılan ticaretin iki ülke arasındaki ticaretin yarısını oluşturduğu dikkate alındığında, Türkiye-ABD ticaretinin maalesef belli başlı ürünlerde sıkışıp kaldığını ve çeşitlendirilmesi gerektiğini görüyoruz. Nitekim dünyanın en büyük 22. ihracatçısı ve 14. ithalatçısı olan ülkemizin ABD’ye en çok ihracat yapan 34. ve ABD’den en çok ithalat yapan 29. ülke olduğu düşünüldüğünde ihracatçılarımızın ABD pazarındaki performansının genel performansın gerisinde olduğunu söylemek yanlış olmayacaktır.
Örneğin ABD ile benzer GSYH, dış ticaret ve genel pazar büyüklüğüne sahip olan Avrupa Birliği (AB) ile dış ticaretimiz incelendiğinde, söz konusu potansiyel daha net görülecektir. 2016 yılı itibarı ile yaklaşık 150 milyar dolarlık hacme sahip olan AB-Türkiye dış ticareti, 18 milyar dolarlık ABD-Türkiye dış ticareti ile karşılaştırıldığında ABD ile ticaretin gelebileceği noktayı gözler önüne sermektedir. Bu noktada özellikle KOBİ’lere büyük rol düşmektedir.
2018 yılı ve sonrası için ABD pazarında Türk ihracatçıları için hangi alanlarda potansiyel görüyorsunuz?
2008 krizinden bu yana geçen 9 yıllık sürede küresel seviyede toparlanma sinyallerinin en güçlü olduğu piyasa durumunda olan ABD’de tüketici güven endeksi 2016 yılından bu yana son 10 yılın en yüksek seviyelerinde seyretmekte, bu durum tüketici harcamalarına olumlu yansımaktadır. Örneğin 2017 yılı Temmuz ayında ABD’de tüketim harcamaları 478,9 milyar dolar ile son yılların en yüksek seviyesinde gerçekleşmiştir. Dolayısı ile ABD pazarında tüketim alışkanlıklarının 2008 krizi öncesi döneme döndüğünü görüyoruz.
Bununla birlikte, ABD ile ticarette asıl sorunun, Türk ihracatçılarının pazara yönelik ilgi eksikliği ve çekingenliği ile ABD’li ihracatçıların Türkiye piyasasına yönelik bilgi eksikliği olduğu görülmektedir. AB pazarına yıllık 70 milyar dolar seviyesinde ihracat yapan Türk firmalarının, benzer büyüklüğün yanısıra benzer standartlar ve tüketici alışkanlıklarına sahip ABD piyasasına çok kısa bir süre içerisinde aynı büyüklükte ihracat gerçekleştirmesi mümkündür.
Bu bağlamda, bizim yaptığımız çalışmalarda mobilya, beyaz eşya, plastik ve diğer kimyasal ürünler, seramik, cam ürünleri ve gemi/yat gibi pek çok sektörde ABD’ye ciddi ihracat potansiyelimiz olduğunu görüyoruz. Bunun yanı sıra, ülkemizde özellikle desteklenmesi gereken yazılım-uygulama ya da daha genel olarak bilgi teknolojileri gibi sektörlerde de ABD ile büyük ticaret potansiyeli mevcut.
Son olarak iki ülke arasındaki yatırım ilişkilerine yönelik değerlendirmeleriniz nedir?
Yatırımlar iki ülke arasında potansiyelin gerisinde olan bir başka alan. ABD Ticaret Bakanlığı’nın verilerine göre 2016 yılı itibarı ile ABD’nin toplam 5,3 trilyon dolar değerindeki doğrudan yurtdışı yatırımları içinde Türkiye’nin payı 3,1 milyar dolar. Yani sadece 0,06 seviyesinde. Bu oran, Avrupa ve Latin Amerika gibi ABD’nin geçmişten bu yana yakın ekonomik ve ticari ilişkileri olan bölgelerin yanısıra Mısır, Endonezya, Malezya, Katar, Cezayir, Güney Afrika, Nijerya gibi ülkelerin de gerisinde maalesef.
Ekonomi Bakanlığı’nın verilerine göre ise Türkiye’deki toplam ABD menşeli yatırım 11,3 milyar dolar. Bu oran, ABD’yi, Hollanda’nın ardından, ülkemizdeki en büyük ikinci doğrudan yabancı yatırımcı ülke konumuna getiriyor. Ancak iki ülke resmi verileri arasındaki fark önemli tabii. Bunun bir sebebi uluslararası şirketler tarafından yapılan transferlerin menşei ile şirketin merkezinin yer aldığı coğrafi bölgelerin farklı olması olabilir. Örneğin, merkezi ABD’de olmayan ancak ABD’de de faaliyet gösteren bir İngiliz şirketinin Türkiye’de yaptığı yatırımın ABD bankaları üzerinden havale edilmesi söz konusu yatırımı Türkiye’de ABD kaynaklı gösterebilir.
Sektörel açıdan değerlendirildiğinde, ülkemizdeki ABD menşeli yatırımların daha ziyade imalat sanayii, finans ve sigortacılık, toptan/perakende ticaret gibi alanlara yoğunlaştığı görülüyor. Tabii iki ülke arasındaki savunma sanayiindeki işbirliği ayrıca vurgulanması gereken çok önemli bir alan. Bununla birlikte, ABD’nin dünyada önemli rol oynadığı yenilenebilir enerji, bilgi teknolojileri, sivil uzay ve havacılık gibi alanlar önümüzdeki dönemde iki ülke yatırım ilişkilerinde özellikle üzerinde durulması gereken alanlar olarak ön plana çıkmakta.
Onur Bülbül Kimdir?
ODTÜ’den mezuniyetin ardından İngiltere’de Avrupa Hukuku alanında yüksek lisansını tamamladı. Profesyonel meslek hayatına dönemin Dış Ticaret Müsteşarlığı, günümüz Ekonomi Bakanlığı’nda başladım Ekonomi Bakanlığı’nda sırasıyla Dış Ticaret Uzmanı, serbest ticaret anlaşması müzakerecisi ve Bakanlık danışmanlığı gibi görevlerinin ardından, 2011-2015 yılları arasında T.C. Washington D.C. Büyükelçiliği’nde Ticaret Müşaviri olarak görev yaptı. 2016 yılında ABD’de InnoNative Advisors isimli stratejik danışmanlık ve iş geliştirme şirketini kurdu. Halihazırda, Türk ve ABD özel sektörüne her iki piyasada pazar araştırması, pazara giriş stratejileri oluşturulması, yerel ortaklıklar kurulması, yatırım danışmanlığı gibi alanlarda hizmet veriyor.
